Το ιστολόγιο της Αγγελικής Π. Σούλη

Η καταγραφή των αναγνώσεων αυτών ξεκίνησε από την επιθυμία μου να μην ξεχασθούν ιδέες και συναισθήματα που κάποτε με είχαν συγκινήσει.
Γράφοντας συνειδητοποίησα ότι ο χρόνος που αφιέρωνα στην ανάλυση, σύνθεση, αξιολόγηση του έργου, μου χάριζε ένα αίσθημα δημιουργίας.
Η επαγγελματική μου απασχόληση (φιλόλογος) μου έδωσε τα κίνητρα και τα μέσα για αυτές τις αναγνώσεις. Κι έτσι με συνεπήρε το ταξίδι της ανάγνωσης και της γραφής!
Κι ανοίχτηκε μπροστά μου ένας ολόκληρος κόσμος, σχεδόν ανεξερεύνητος,της δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής.
"Η ανάγνωση δεν μπορεί να είναι ούτε μία ούτε άπειρες" όπως τονίζει ο Ουμπέρτο Έκο, αφού η υποκειμενική ερμηνεία του γράφοντος πρέπει να δένει με τους περιορισμούς που θέτει το κείμενο.

Και μια διευκρίνιση:
Καμμιά ανάγνωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει το ίδιο το βιβλίο αλλά μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο ανάμεσα στον αναγνώστη και στο βιβλίο φωτίζοντας το, κάνοντας το πιο κατανοητό και καλλιεργώντας συγχρόνως τη φιλαναγνωσία.



Τρίτη 21 Μαρτίου 2017

Δ.ΣΟΛΩΜΟΣ: Ο τόσο γνωστός και συνάμα άγνωστος εθνικός ποιητής μας. Δοκίμιο της Αγγελικής Σούλη


   
Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα Ποίησης την 21η Μαρτίου, τη μέρα που μπαίνει η άνοιξη,  σας παρουσιάζω ένα δοκίμιο γραμμένο από μένα την ιδία, κάτοχο του ιστολογίου αυτού, που ως Ζακυνθία και φιλόλογος, χρόνια τώρα μελετώ το μεγάλο συντοπίτη εθνικό ποιητή μας που εφέτος συμπληρώνονται και 160 χρόνια από το θάνατο του. Συγχρόνως εγκαινιάζω μια άλλη στήλη του ιστολογίου μου με θέμα  «τα Δοκίμια μου» που καταγράφουν πιο ελεύθερα αναγνώσεις  όχι μόνο ενός  βιβλίου αλλά και περισσοτέρων ή ακόμα κι άρθρων από τον Τύπο.

Ο Διονύσιος Σολωμός αποτελεί  ορόσημο στην νεοελληνική ποίηση, διότι αυτός πρώτος έδειξε, άνοιξε το δρόμο - στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα - τον οποίο θα ακολουθούσε η νεο-ελληνική εθνική λογοτεχνία μας. Η νεο-ελληνική ποίηση είχε ξεκινήσει βέβαια χίλια χρόνια πρίν, από τα μέσα του Βυζαντίου, προφορική στην αρχή ( παραλογές,   ακριτικά τραγούδια, δημοτικά τραγούδια) κι αργότερα γραπτή ( Κρητική λογοτεχνία, Επτανησιακή λογοτεχνία). Ο Δ. Σολωμός όμως θεωρείται ο πατέρας της νεοελληνικής ποίησης επειδή με αυτόν ξεκινά κύρια η έντεχνη προσωπική ποίηση σε αντιδιαστολή με τη ανώνυμη δημοτική ποίηση. Aναδεικνύoντας με το έργο του τα πλούτη και τις ομορφιές της γλώσσας του λαού, η δημοτική παύει να είναι η ίδια μετά από αυτόν και η αντίληψη για την αξία της. Αυτό το νόημα έχει ο χαρακτηρισμός του ως εθνικός  ποιητής της Ελλάδας που συνάμα με την ποιητική γλώσσα στη δημοτική, έκφρασε και την ελληνική συνείδηση στην πιο μεγαλειώδη στιγμή της ιστορίας της, όταν επαναστατούσε  κατά των Οθωμανών Τούρκων ζητώντας εθνική ελευθερία!
Ακόμα ο Δ. Σολωμός  είναι  κατ΄εξοχήν ποιητής-στοχαστής επειδή η ποίηση του εν πολλοίς ταυτίστηκε με την υψηλή ποίηση, ώστε πολλοί στίχοι του να θεωρούνται αποστάγματα σοφίας κι αισθητικής και να στέκουν μόνοι τους ως γνωμικά. Τέλος έχει χαρακτηριστεί κι ως ο πρώτος Ευρωπαίος Έλληνας ποιητής  που πλούτισε τη νεοελληνική ποίηση με τις ευρωπαϊκές ιδέες της νεωτερικότητας. Ο Σολωμός λοιπόν είναι μια ξεχωριστή περίπτωση στα Ελληνικά Γράμματα. Με άλλα λόγια  «το σολωμικό έργο εκφράζει την ιδρυτική πράξη της ύπαρξης του νεοελληνικού έθνους σε επίπεδο πολιτιστικό κι ιδεολογικό», όπως εύστοχα έχει διατυπωθεί [1].

       Συγχρόνως όμως αποτελεί και μια ιδιάζουσα περίπτωση, μοναδική στη νεοελληνική ποίηση και για κάποιον άλλο λόγο. Έγραψε υψηλή ποίηση χωρίς να δώσει πάντα ολοκληρωμένα ποιήματα, όσον αφορά τουλάχιστον τα σπουδαιότερα έργα του: Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Κρητικός, Πόρφυρας Γυναίκα τση Ζάκυθος. Πώς είναι δυνατόν; Λίγες είναι οι περιπτώσεις στο δυτικό πολιτισμό μεγάλων δημιουργών που δεν ολοκλήρωσαν κατά κάποιο τρόπο το έργο τους ή που υπήρξαν προβλήματα εκδοσης των έργων τους μετά θάνατον, όπως του  Χαίντερλιν, της Έμιλυ Ντίκινσον, του Μαρσέλ Προυστ [2]. Τα σολωμικά κείμενα λοιπόν συνετέθησαν σε ποιήματα από τον Ιάκωβο Πολυλά, αφού έβαλε σε τάξη τα σκόρπια χειρόγραφα του ποιητή, «τα Ευρισκόμενα», όπως τα ονόμασε,  και στη συνέχεια προχώρησε στην έκδοση των Απάντων του, το 1859 δυο χρόνια μετά το θάνατο του ποιητή. Αντίθετα τα ολοκληρωμένα ποιήματα της νεανικής περιόδου του Σολωμού δεν φτάνουν την εκφραστική τελειότητα των ποιημάτων της ώριμης περιόδου του, εκτός από τον Ύμνο στην Ελευθερία, κι ούτε βέβαια τα ιταλικά του ποιήματα έχουν ιδιαίτερη ποιητική αξία.
          Η περίπτωση λοιπόν του Δ.Σολωμού προξένησε και προξενεί την απορία και το θαυμασμό των μελετητών του εδώ και 170 χρόνια περίπου από τη στιγμή της έκδοσης των Απάντων του από τον Πολυλά. Με την έκδοση δε των χειρογράφων του από τον Λίνο Πολίτη το 1964 το ενδιαφέρον για τις λεγόμενες σολωμικές σπουδές ανανεώθηκε και πολλοί  έχουν εξειδικευτεί στη μελέτη κι έκδοση του έργου του, οι λεγόμενοι σολωμιστές, που πασχίζουν να αποκρυπτογραφήσουν το αίνιγμα Σολωμός. Έτσι η λέξη σολωμιστής  αποτελεί έναν τίτλο τιμής που φέρει βαριά ευθύνη όμως γι’ αυτούς τους μελετητές  που με γνώση κι ευαισθησία προσπαθούν να αποκαταστήσουν τα σολωμικά κείμενα, τα τόσο δυσανάγνωστα κι ανορθόγραφα με τις παραλλαγές στίχων, με την πληθώρα Σημειώσεων και προπάντων με την έλλειψη μιας τάξης κι οργάνωσης για να τα δώσουν στο ευρύ κοινό!

      Τέλος το θέμα «Σολωμός» περιπλέκεται κι άλλο με την αναγνώριση του ως εθνικός ποιητής της Ελλάδας ανεπίσημα στην αρχή κι επίσημα το 1865, ένα χρόνο μετά την Ένωση της Επτανήσου με το Ελληνικό κράτος και τρία χρόνια μετά την έξωση του Όθωνα. Ο ζηλευτός αυτός τίτλος μεγαλώνει βέβαια την αίγλη του ποιητή που τον κατέχει αλλά δυσκολεύει και την ερμηνεία του έργου του –του ήδη αποσπασματικού-  καθώς κριτήρια  και σκοπιμότητες  που σχετίζονται με την εθνική μας ιδεολογία επηρεάζουν και την αξιολόγηση του σολωμικού έργου! Γενικότερα η εθνικοποίηση του αποτέλεσε την αφετηρία για την εμπλοκή του σε κάθετι το «εθνικό»!

Η παρουσίαση του έργου λοιπόν του Δ. Σολωμού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με μια σειρά, εστιάζοντας πρώτον στη ζωή του ποιητή, δεύτερον στο έργο του και στην αισθητική του αξία, τρίτον στις διαμάχες που έχουν ξεσπάσει γύρω απ’ το έργο του εθνικού ποιητή της Ελλάδας και τέταρτον στις εκδόσεις των έργων του και στα προβλήματα που σχετίζονται με αυτές.