Καλλιτεχνική σκευωρία, Eυρυδίκη Τρισόν Μιλσάνη Κέδρος, 2012

Την ευαισθητοποίηση του κοινού στη Μοντέρνα Tέχνη και στην πολιτιστική προσφορά του Κέντρου Πομπιντού ή Μπομπούρ στο Παρίσι επιδιώκει η συγγραφέας Ευρυδίκη Τρισόν-Μιλσάνη με το βιβλίο της «Καλλιτεχνική σκευωρία». Η συγγραφέας εργάστηκε για 30 χρόνια στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Κέντρου Πομπιντού, και με το βιβλίο αυτό αναδεικνύει το έργο του ζωγράφου Τζόρτζιο ντε Κίρικο και τη σχέση του με τη σουρεαλιστική ζωγραφική και εκ παραλλήλου παρουσιάζει τον τρόπο λειτουργίας ενός μουσείου όπως αυτό του Μπομπούρ με όλο το παρασκήνιο του, απομυθοποιώντας πρόσωπα και καταστάσεις που σχετίζονται με την Τέχνη και συχνά εντυπωσιάζουν το ευρύ κοινό.

Με αφορμή μια αναδρομική έκθεση των έργων του ντε Κίρικο, που  οργανώνει ο επιμελητής του μουσείου στο Μπομπούρ Σιμόν Μπερτιέ, δυο συνάδελφοι του που τον ανταγωνίζονται οργανώνουν μια "καλλιτεχνική σκευωρία" εναντίον του για να τον οδηγήσουν στο μοιραίο λάθος ν’ αγοράσει πλαστά έργα του ντε Κίρικο βλάπτοντας έτσι την καλή φήμη του Μουσείου και την επαγγελματική και ηθική υπόληψη του ίδιου του επιμελητή. Μέσα από το μύθο αυτό που θυμίζει λίγο αστυνομική πλοκή, η συγγραφέας με το αναπάντεχο φινάλε που επινοεί δίνει τη δική της ερμηνεία για τη γνησιότητα πολλών έργων τέχνης που αμφισβητείται η πατρότητα τους και τα οποία κοσμούν πολλά μουσεία σήμερα!

Το πολιτιστικό κέντρο Πομπιντού, γνωστό και ως Μπομπούρ κυριαρχεί ως σκηνικό μέσα στο έργο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του στο κέντρο του Παρισιού.

«Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμοσίνο» , Ισ. Ζουργός

Ο Ισίδωρος Ζουργός στο έβδομο μυθιστόρημα του «Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμοσίνο» θέλησε να ξανοιχτεί πέρα από τα σύνορα των προηγούμενων έργων του που είχαν θέματα από την Ελλάδα του σήμερα και του χτες και να πλάσει ένα μυθιστόρημα που να αγκαλιάζει όλη σχεδόν την ευρωπαϊκή ήπειρο όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και πολιτισμικά. Αφορμή για το θέμα του αυτό -όπως συμπεραίνω κι από συνέντευξη του στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 11 Μαίου 2014- πρέπει να στάθηκε η ανησυχία του για την Ευρώπη του σήμερα, που έφερε η οικονομική κρίση που μαστίζει την Ελλάδα και την Ευρωζώνη. Έτσι θέλησε να μας θυμίσει πολλά για την ιστορία αυτής της ηπείρου και τους στόχους που έθεσε ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, όταν άρχισε να μορφοποιείται μετά την Αναγέννηση και πριν τον Διαφωτισμό που τον δόξασε. Κατά τη γνώμη μου, επέλεξε τον 17^ο αιώνα, μια εποχή σχετικά άγνωστη στο σημερινό αναγνώστη, που τη σκιάζει ο επόμενος αιώνας του Διαφωτισμού με το δυνατό του φως. Μια εποχή όμως εξίσου σπουδαία με έντονα τα σημάδια της νέας ιστορικής φάσης, αυτής των νεώτερων χρόνων με το κεφαλαιοκρατικό σύστημα που είχε ήδη μπει η Δυτική Ευρώπη με την εξέλιξη του διεθνούς εμπορίου,  της ανάπτυξης των θεσμών των τραπεζών και του χρηματιστηρίων,  της εξέλιξης των επιστημών και της πίστης στον ορθολογισμό και στον άνθρωπο, τη στιγμή που προσπαθούσε να αφήσει πίσω τα σκοτάδια του Μεσαίωνα και του δεσποτισμού της θεολογικής σκέψης. Στα όρια αυτού του κόσμου  σαν αντίστιξη, κινείται ο παλιός κόσμος της Ευρώπης, όπου στα Βαλκάνια και στην Κωνσταντινούπολη κυριαρχεί η Οθωμανική αυτοκρατορία και ένας άλλος κόσμος  ακόμα που προσπαθεί να βρει την ταυτότητα του μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, αυτός της αχανούς Ρωσίας κειμένης μεταξύ των δυο αυτών ηπείρων.

      Μια πανοραμική θέα της Ευρώπης λοιπόν στη χαραυγή του πολιτισμού της που αποτέλεσε την πρωτοπορία του παγκόσμιου πολιτισμού και που τώρα απειλείται ποικιλοτρόπως. Μια θέα που απλώνεται πάνω στο γεωγραφικό της ανάγλυφο, το τόσο ποικίλο κι όμορφο! Απλώνεται ακόμα πάνω στις μεγάλες πόλεις της δυτικής Ευρώπης ως κέντρα πολιτισμού και σε άλλες πόλεις στα όρια της Ευρώπης ως πολυπολιτισμικά κέντρα της εποχής. Αγκαλιάζει επίσης τις πολιτισμικές αντιθέσεις της Ευρώπης ανάμεσα στη Δυτική κι Ανατολική Ευρώπη, ανάμεσα στον ορθολογισμό και στο μυστικισμό τους. Επεκτείνεται ακόμα στις διαφορές ανάμεσα στα  έθνη που την απαρτίζουν και στις τρεις μεγάλες θρησκείες, του χριστιανισμού, του μουσουλμανισμού και του ιουδαϊσμού που συνυπήρχαν για ένα διάστημα σε διάφορους τόπους της. Δεν ξεχνά  όμως να εστιάζει το φακό του πάντα στην Ελλάδα του 17^ου αιώνα και να επανέρχεται σ' αυτήν είτε περιγράφοντας μέρος της τουρκοκρατούμενης ηπειρωτικής Ελλάδας είτε των βενετοκρατούμενων Επτανήσων.

Συνδετικός κρίκος όλων αυτών των τόπων, λαών και συνηθειών είναι ο Ματίας Αλμοσίνο, Εβραίος στην καταγωγή που στη συνέχεια υιοθετήθηκε από πλούσιο Έλληνα έμπορο κι εξελληνίστηκε μέσω της παιδείας του. Μια χαρισματική προσωπικότητα, πολυταξιδεμένος ανά την Ευρώπη, πολύγλωσσος, ένας στοχαστής γιατρός που αγαπούσε τη ζωή και τον άνθρωπο προσφέροντας απλόχερα τις επιστημονικές του γνώσεις σε οποιονδήποτε ασθενή ανεξάρτητα από καταγωγή, πλούτο, θρησκεία, εθνικότητα, ένας ανθρωπιστής βάζοντας πάνω από όλα τον πάσχοντα άνθρωπο και τη θεραπεία σωμάτων και ψυχών! 

«Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά», Λεονάρντο Παδούρα, Εκδ. Καστανιώτη, 2011

        Εποχή του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη, όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται το 20ετές διάστημα μεταξύ του τέλους του Α! και την αρχή του Β! Παγκοσμίου Πολέμου (1918-1939): εγκαθίδρυση του κομμουνισμού στη νεοσύστατη Σοβιετική Ένωση με τις πολιτικές εκκαθαρίσεις από τον Στάλιν - Ισπανικός Εμφύλιος πόλεμος και ήττα των  Δημοκρατικών από τους Εθνικιστές του στρατηγού και μετέπειτα δικτάτορα Φράνκο - η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία - η Νορβηγία των σοσιαλδημοκρατών αλλά και του φιλοναζιστή μπροδότη Κουϊσλιγκ - το Μεξικό του στρατηγού Καρδένας που τόλμησε να εθνικοποιήσει τα πετρέλαια της χώρας του αλλά και το Μεξικό της Φρίντα Κάλο! Όλα αυτά ειδωμένα από τον  Κουβανό συγγραφέα Λεονάρντο Παδούρα, ο οποίος προσθέτει επιπλέον το θέμα το πώς βίωσε ο κουβανέζικος λαός την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλιασμού στη δεκαετία του 1990 στην πατρίδα του. Όλα αυτά τα φαινομενικά ετερόκλητα θέματα τελικά δένουν μεταξύ τους στο μυθιστόρημα "Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά" έχοντας ως συνδετικό κρίκο τον Τρότσκι και την πολυτάραχη ζωή του από τα άδυτα της εξουσίας στο Κρεμλίνο μέχρι τις περιπλανήσεις του ως εξόριστος ανά τον πλανήτη, αφού σχεδόν καμμιά χώρα στον πλανήτη δεν του πρόσφερε πολιτικό άσυλο! Επίσης το μυθιστόρημα περιλαμβάνει και την καταπληκτική αφήγηση που σχετίζεται με την κατασκευή ενός κατά παραγγελία δολοφόνου από το σταλινικό καθεστώς και τη δολοφονία του Τρότσκι τελικά στο Μεξικό, αφήγηση που από μόνη της θα μπορούσε να είναι ένα άλλο μυθιστόρημα! Ο Παδούρα με το έργο αυτό καταφέρνει να υπερβεί τη μυθιστορηματική βιογραφία και να  συνθέσει ένα μυθιστόρημα για την άνοδο και την πτώση του κομμουνισμού, όπως τη βίωσαν απλοί άνθρωποι, στελέχη του κόμματος, πράκτορες, ηγέτες. «Τα ιστορικά γεγονότα εισέρχονται στο χώρο της μνήμης, μόνο όταν έχουν  μετασχηματιστεί σε αφηγηματικά γεγονότα[1]» και ο Παδούρα  με τη μυθιστορηματική αφήγηση του κατάφερε να ζωντανέψει και να εντυπώσει στη μνήμη μας την εποχή εκείνη, μεταδίδοντας μας την ένταση του βιώματος των ανθρώπων εκείνων που μέσα στη δίνη της Ιστορίας συνετρίβησαν ενώ η πλειονότητα τους  αγωνίζονταν για ένα καλύτερο μέλλον της ανθρωπότητας!

               Η ιδέα να γράψει ο Κουβανός συγγραφέας Λ. Παδούρα αυτό το μυθιστόρημα, του γεννήθηκε το 1989, όταν επισκέφθηκε το Μεξικό και πήγε στο σπίτι –που έχει μετατραπεί σε μουσείο σήμερα - που έζησε και δολοφονήθηκε ο Τρότσκι. Μεσολάβησαν 20 χρόνια μέχρι να εκδοθεί το έργο, χρόνια που σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η οποία βιώθηκε έντονα στην πατρίδα του την Κούβα. Αναφέρει ο ίδιος στο επιλογικό Σημείωμα του βιβλίου του «με την ΕΣΣΔ πεθαμένη και θαμμένη πια, θέλησα να χρησιμοποιήσω την ιστορία της δολοφονίας του Τρότσκι για να πραγματευτώ τη διαστροφή της μεγάλης ουτοπίας του 20^ου αιώνα, αυτής της διαδικασίας στην οποία πολλοί επένδυσαν τις ελπίδες τους και τόσοι από μας έχουμε χάσει όνειρα, χρόνια, κι ακόμα αίμα και ζωή […] Μεσολάβησαν χρόνια σκέψης, διαβάσματος, έρευνας και συζήτησης» για να αποδώσει πιστά  τα ιστορικά γεγονότα, αναφέρει. Μόνο στην περίπτωση του δολοφόνου  Ραμόν Μερκαντέρ βάδισε «με το πιθανό και το επαληθεύσιμο», διότι οι πληροφορίες για τη ζωή του ή τις ζωές του δεν έχουν διασωθεί με ακρίβεια.

Άσχετα από το αν συμφωνεί ή διαφωνεί  κάποιος με την άποψη του συγγραφέα για το «πώς και γιατί διαστρεβλώθηκε η ουτοπία αυτή», τα αίτια της οποίας ο συγγραφέας εστιάζει στο σύστημα εξουσίας που άρχισε να διαμορφώνεται στην ΕΣΣΔ τα μετεπαναστατικά χρόνια μετά το θάνατο του Λένιν, το μυθιστόρημα προσφέρεται και για άλλου είδους ερμηνείες, όπως για τη μοίρα των επαναστατών που εμπλέκονται στα γρανάζια της Ιστορίας στην προσπάθεια τους να αλλάξουν τον κόσμο, για τους «νικητές» και τους «ηττημένους» αυτού του αγώνα είτε πρόκειται για ηγέτες είτε για απλούς ανθρώπους, για τη δύναμη αλλά και τη χαμέρπεια του ανθρώπου και άλλα πολλά!